Wstępne dane z raportu refundacyjnego NFZ za okres styczeń–luty 2025 pokazują wyraźnie, że system ochrony zdrowia w Polsce koncentruje się na leczeniu chorób przewlekłych, cywilizacyjnych i ultrarzadkich. Sumaryczne zestawienie nazw handlowych leków objętych refundacją ujawnia nie tylko dominujące obszary terapeutyczne, ale również wskazuje kierunki rozwoju polityki zdrowotnej i wydatkowej państwa. Łączna wartość refundacji dla 25 najdroższych marek leków przekracza 1,2 miliarda złotych w zaledwie dwa miesiące.
Na czele rankingu ponownie znalazły się nowoczesne immunoterapie onkologiczne – Keytruda (pembrolizumab) i Opdivo (niwolumab) – z odpowiednio ponad 156 i niemal 100 milionami złotych refundacji. To potwierdza, że terapie celowane i immunoterapia stają się fundamentem leczenia nowotworów w Polsce. Na trzecim i czwartym miejscu znalazły się preparaty stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2 – Jardiance (empagliflozyna) i Forxiga (dapagliflozyna) – z refundacją łączną przekraczającą 155 milionów zł. Wysoko uplasowały się także leki stosowane w leczeniu chorób rzadkich, m.in. Spinraza (rdzeniowy zanik mięśni – SMA), Zolgensma (SMA) i Kaftrio (mukowiscydoza), co potwierdza rosnącą rolę zaawansowanych terapii genowych i molekularnych.
Choroby onkologiczne dominują w strukturze refundacji – co to oznacza dla systemu?
Aż 13 z 25 leków na liście to produkty stosowane w leczeniu nowotworów. Poza wspomnianymi liderami refundacyjnymi, w pierwszej dziesiątce znalazły się również: Darzalex (szpiczak mnogi), Lynparza (rak jajnika i piersi), Xtandi (rak prostaty) oraz Perjeta i Kadcyla (HER2-dodatni rak piersi). To jasny sygnał, że refundacja w Polsce konsekwentnie wspiera terapie dla pacjentów onkologicznych, co wiąże się nie tylko z wysokim kosztem jednostkowym leków, ale również z ich udowodnioną skutecznością w wydłużaniu życia i poprawie jego jakości. Na dalszych pozycjach uplasowały się m.in. Imfinzi, Tecentriq i Venclyxto, pokazując szerokie portfolio nowoczesnych terapii obecnych w refundacji.
Nie można pominąć obecności Ozempicu, który – poza leczeniem cukrzycy – zyskuje popularność również w leczeniu otyłości, co może wkrótce wpłynąć na kolejne zmiany w strukturze wydatków refundacyjnych. Leki przeciwkrzepliwe, takie jak Clexane, Neoparin i Xarelto, nadal zajmują wysokie pozycje, potwierdzając istotną rolę profilaktyki zakrzepicy w populacji przewlekle chorych.
Nowością na liście są Evrysdi i Kesimpta – nowoczesne terapie stosowane odpowiednio w SMA i stwardnieniu rozsianym, świadczące o postępującej medykalizacji chorób neurologicznych przy wsparciu refundacyjnym państwa. Obecność leków takich jak Tecfidera, Ocrevus czy Milurit pokazuje także istotność schorzeń neurologicznych i metabolicznych w krajobrazie refundacyjnym 2025 roku.
Nasze wnioski systemowe w pigułce: co pokazują dane refundacyjne z początku 2025 roku?
Rosnące znaczenie innowacyjnych terapii onkologicznych Aż ponad 50% refundacji w ramach TOP 25 dotyczy leków stosowanych w onkologii. Obecność aż 13 produktów onkologicznych w zestawieniu i dominacja immunoterapii oraz terapii celowanych potwierdza trend intensyfikacji leczenia nowotworów zgodnie z międzynarodowymi standardami. To pokazuje zarówno wysokie zapotrzebowanie kliniczne, jak i gotowość systemu do inwestowania w przełomowe terapie. Jednak wysoka koncentracja wydatków w tym obszarze może rodzić pytania o równowagę w alokacji środków między różne dziedziny medycyny.
Szybki wzrost kosztów leczenia chorób cywilizacyjnych i rzadkich Wysoka pozycja leków przeciwcukrzycowych (Jardiance, Forxiga, Ozempic) oraz zaawansowanych terapii chorób rzadkich (Spinraza, Kaftrio, Zolgensma, Evrysdi) ukazuje dwojaką presję na system: z jednej strony konieczność reagowania na epidemię cukrzycy i otyłości, z drugiej – rosnące potrzeby pacjentów z chorobami ultrarzadkimi, dla których dostęp do terapii często decyduje o życiu. Oba obszary generują wysokie koszty jednostkowe i wymagają długofalowego planowania budżetowego.
Refundacja jako narzędzie strategiczne, ale wciąż reaktywne Struktura refundacji wskazuje na poprawiającą się dostępność nowoczesnych terapii, ale również na fakt, że system refundacyjny nadal działa głównie reaktywnie — odpowiadając na presję kliniczną i społeczną, zamiast prowadzić spójną politykę opartą na długoterminowych celach zdrowotnych i populacyjnych. W wielu obszarach brakuje wcześniejszego planowania dostępności i oceny wpływu na budżet w szerszym horyzoncie.
Rekomendacje ONKOKURIER dla decydentów i planujących politykę refundacyjną. Nasze podejście idealistyczne (!)
- Wprowadzenie strategicznych map refundacyjnych w kluczowych grupach chorobowych Potrzebne są wieloletnie „mapy refundacyjne” dla onkologii, diabetologii, neurologii i chorób rzadkich, obejmujące nie tylko dostępność leków, ale również przewidywane koszty, efektywność kliniczną, prognozy demograficzne i potrzeby kadrowe.
- Stworzenie systemu refundacji warunkowej (ang. managed entry agreements) Dla bardzo drogich terapii (jak Zolgensma, Kaftrio, Evrysdi, Spinraza) warto rozszerzać mechanizmy refundacji warunkowej – np. opartej o efekty leczenia, czasowe kontrakty z producentami, płatność za sukces terapeutyczny czy zmienną refundację zależną od realnych wyników zdrowotnych.
- Zwiększenie roli danych rzeczywistych (RWE) w utrzymaniu leków na liście refundacyjnej Dobrze byloby intensyfikować zbieranie i analizę danych rzeczywistych (real-world evidence) jako warunku utrzymania danego leku w refundacji. To pozwoli nie tylko ocenić rzeczywistą skuteczność w populacji pacjentów w Polsce, ale też zoptymalizować wydatki i skuteczniej negocjować z producentami.
- Zrównoważenie polityki refundacyjnej – więcej miejsca dla profilaktyki i chorób przewlekłych Obecny model silnie faworyzuje leczenie zaawansowanych etapów chorób (np. nowotworów w późnym stadium). Decydenci powinni równolegle rozwijać mechanizmy refundacyjne wspierające profilaktykę farmakologiczną (np. lipidologia, nadciśnienie, prediabetes) i pierwotne interwencje. Potrzebna jest nowa filozofia – „refundacja jako inwestycja w zdrowie populacyjne”, nie tylko leczenie kryzysowe.
- Wspólne zakupy i międzynarodowe negocjacje lekowe Dla leków o bardzo wysokich kosztach jednostkowych (np. genowe terapie SMA) warto rozważyć przystąpienie Polski do wspólnych europejskich mechanizmów zakupowych, co może przynieść znaczące oszczędności i zwiększyć siłę negocjacyjną wobec globalnych firm farmaceutycznych.
FDA – Nowe rejestracje leków onkologicznych w 2025 roku: Przegląd innowacji
Raport refundacyjny NFZ opublikowany 05-05-2025
W związku z art. 102 ust. 5 pkt. 31 i 31a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Centrala NFZ podaje do wiadomości informację o wielkości kwoty refundacji i pozostałych parametrów określonych w ustawie leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz jednostkowych wyrobów medycznych za styczeń–luty 2025 r.
Dane sumaryczne dla pierwszych 25 pozycji:
1. Keytruda 156 212 089.58 zł
2. Opdivo 99 806 625.52 zł
3. Jardiance 80 144 855.29 zł
4. Forxiga 75 461 727.16 zł
5. Spinraza 61 999 999.8 zł
6. Darzalex 57 084 862.38 zł
7. Lynparza 45 988 629.45 zł
8. Ozempic 45 554 637.05 zł
9. Neoparin 41 181 631.68 zł
10. Xtandi 39 723 421.43 zł
11. Perjeta 35 819 994.15 zł
12. Kaftrio 35 094 507.52 zł
13. Clexane 29 496 132.7 zł
14. Zolgensma 27 466 560.0 zł
15. Kadcyla 24 780 599.78 zł
16. Tecfidera 24 388 352.17 zł
17. Xarelto 24 386 006.22 zł
18. Imfinzi 23 969 755.36 zł
19. Kesimpta 22 830 685.92 zł
20. Venclyxto 22 742 532.28 zł
21. Tecentriq 21 966 268.68 zł
22. Milurit 21 716 790.26 zł
23. Ocrevus 21 396 005.74 zł
24. Evrysdi 21 239 862.8 zł
25. Atoris 21 082 726.35 zł
Mateusz Oczkowski: w nowotworach kobiecych nadążamy z refundacją innowacyjnych terapii