Rak płuca pozostaje jednym z najpoważniejszych wyzwań onkologii na całym świecie – zarówno pod względem liczby zachorowań, jak i zgonów. Choć termin „rak płuca” brzmi ogólnie, kryje się za nim szereg różnych podtypów, z których dwa najważniejsze to: drobnokomórkowy rak płuca (SCLC) i niedrobnokomórkowy rak płuca (NSCLC). Te dwa nowotwory różnią się niemal pod każdym względem: od obrazu histopatologicznego, przez tempo rozwoju, aż po strategie leczenia i rokowanie.
Charakterystyka biologiczna i histopatologiczna
SCLC (drobnokomórkowy rak płuca) to nowotwór wywodzący się z komórek neuroendokrynnych oskrzeli. Jego cechą charakterystyczną jest niezwykle szybki wzrost i bardzo wysoka zdolność do tworzenia przerzutów już we wczesnej fazie choroby. Komórki SCLC są małe, mają skąpą cytoplazmę i liczne mitozy. W badaniach mikroskopowych wyglądają jednolicie i intensywnie się dzielą, co częściowo tłumaczy agresywność tego raka.
Z kolei NSCLC (niedrobnokomórkowy rak płuca) obejmuje kilka podtypów nowotworów, w tym:
– gruczołowy (adenocarcinoma) – najczęstszy, występujący również u niepalących,
– płaskonabłonkowy (squamous cell carcinoma) – silnie związany z paleniem,
– wielkokomórkowy (large cell carcinoma) – mniej zróżnicowany, często trudny do jednoznacznego zaklasyfikowania.
W porównaniu do SCLC, komórki w NSCLC są większe, mniej jednolite, a ich podziały komórkowe zachodzą wolniej.
Przebieg choroby i tempo rozwoju
SCLC rozwija się błyskawicznie. U większości pacjentów w momencie diagnozy choroba jest już uogólniona, czyli obecne są przerzuty do mózgu, wątroby, nadnerczy czy kości. Z tego względu stosuje się uproszczoną klasyfikację:
– postać ograniczona (limited-stage disease) – choroba możliwa do objęcia jednym polem napromieniania,
– postać rozsiana (extensive-stage disease) – zmiany nowotworowe obecne poza klatką piersiową.
NSCLC, choć również może przebiegać agresywnie, najczęściej rozwija się wolniej. U wielu pacjentów można go wykryć w stadium miejscowym lub regionalnym, co otwiera drogę do leczenia radykalnego – głównie chirurgicznego. Klasyfikacja opiera się na systemie TNM (tumor-node-metastasis), pozwalając na dokładne określenie stopnia zaawansowania.
Diagnostyka
Diagnostyka obu typów raka płuca wymaga potwierdzenia histopatologicznego. Stosuje się:
– bronchoskopię z biopsją,
– biopsje przezskórne pod kontrolą TK,
– biopsje węzłów chłonnych (np. EBUS),
– badania obrazowe: tomografia komputerowa (CT), pozytonowa tomografia emisyjna (PET-CT), rezonans magnetyczny (MRI) mózgu.
W przypadku NSCLC istotne jest również określenie profilu molekularnego guza – szuka się mutacji w genach EGFR, ALK, ROS1, BRAF i innych, co umożliwia zastosowanie terapii celowanych.
Leczenie
Drobnokomórkowy rak płuca (SCLC):
– Leczeniem pierwszego rzutu jest zwykle chemioterapia (najczęściej cisplatyna lub karboplatyna w połączeniu z etopozydem).
– W postaci ograniczonej stosuje się także radioterapię klatki piersiowej, często równoczasowo z chemioterapią.
– W stadium rozsianym chemioterapia łączona jest z immunoterapią (atezolizumab lub durwalumab).
– Ze względu na wysokie ryzyko przerzutów do mózgu, zaleca się profilaktyczne napromienianie czaszki (PCI) u pacjentów dobrze odpowiadających na leczenie.
Niedrobnokomórkowy rak płuca (NSCLC):
– W stadiach I–IIIa standardem jest leczenie chirurgiczne (np. lobektomia) z ewentualną adjuwantową chemioterapią.
– W zaawansowanych stadiach (IIIb i IV) stosuje się leczenie systemowe:
* chemioterapię,
* immunoterapię (np. pembrolizumab, nivolumab),
* terapie celowane (np. inhibitory EGFR – osimertinib, ALK – alectynib).
– Radioterapia może być stosowana paliatywnie lub radykalnie (np. w niedrobnokomórkowym raku w stadium nieoperacyjnym).
Rokowanie
Rokowania w SCLC są niekorzystne – mimo początkowej dobrej odpowiedzi na leczenie, choroba zwykle szybko nawraca. Średni czas przeżycia w stadium ograniczonym wynosi 15–20 miesięcy, w stadium rozsianym zaledwie 8–13 miesięcy.
W NSCLC przeżycia są wyraźnie lepsze, szczególnie u pacjentów leczonych chirurgicznie. W przypadku wykrycia w stadium I pięcioletnie przeżycia sięgają 70%. U chorych z rozsianym NSCLC rokowanie zależy od obecności mutacji molekularnych i dostępności leczenia celowanego – niektórzy pacjenci żyją wiele lat.
🚭 Wspólny mianownik: palenie tytoniu
Zarówno SCLC, jak i NSCLC są silnie związane z paleniem papierosów. W SCLC aż 95–98% przypadków występuje u palaczy lub byłych palaczy. W NSCLC związek również jest silny, zwłaszcza w przypadku raka płaskonabłonkowego.
Podsumowanie
Rak płuca to nie jedna choroba – to szerokie spektrum nowotworów o różnym charakterze biologicznym, dynamice i odpowiedzi na leczenie. Drobnokomórkowy rak płuca to najbardziej agresywny wariant, trudny do opanowania i nawracający mimo leczenia. Niedrobnokomórkowy rak płuca, choć bardziej różnorodny, daje większe szanse na skuteczne leczenie, szczególnie we wczesnych stadiach i przy zastosowaniu terapii spersonalizowanych.
Kluczowa jest profilaktyka i wczesne wykrycie, które może radykalnie zmienić rokowanie. W przypadku raka płuca – czas naprawdę ma znaczenie.
Nowotworu się nie dziedziczy, ale można odziedziczyć skłonność do niego
Rak drobnokomórkowy płuca (SCLC, z ang. small cell lung cancer) i niedrobnokomórkowy rak płuca (NSCLC, non-small cell lung cancer) to dwa główne typy raka płuca, różniące się biologią, przebiegiem choroby, rokowaniem i sposobem leczenia. Oto najważniejsze różnice:
1. Różnice histologiczne i biologiczne
– SCLC (drobnokomórkowy):
* Komórki nowotworowe są małe, okrągłe, o dużym jądrze i skąpej cytoplazmie.
* Guz ma pochodzenie neuroendokrynne – często wydziela hormony i neuropeptydy.
* Szybko się dzieli, daje bardzo wczesne przerzuty.
– NSCLC (niedrobnokomórkowy):
* Składa się z różnych podtypów, m.in.: gruczołowy (adenocarcinoma), płaskonabłonkowy i wielkokomórkowy.
* Rośnie wolniej niż SCLC i później daje przerzuty.
2. Przebieg choroby
– SCLC:
* Bardzo agresywny i dynamiczny przebieg.
* Już na początku choroby często obecne są przerzuty (stadium rozsiane).
* Odpowiada szybko na leczenie, ale często dochodzi do nawrotów.
– NSCLC:
* Przebieg wolniejszy, często możliwa jest resekcja chirurgiczna przy wczesnym wykryciu.
* Rokowanie lepsze niż w SCLC, szczególnie w przypadku wykrycia we wczesnym stadium.
3. Diagnostyka i klasyfikacja
– SCLC: klasyfikowany jako:
* Limited stage – choroba ograniczona do jednej połowy klatki piersiowej.
* Extensive stage – choroba rozsiana poza jedną stronę płuca.
– NSCLC: stosuje się klasyczną klasyfikację TNM (Tumor-Node-Metastasis), co pozwala dokładniej zaplanować leczenie chirurgiczne, radioterapię lub leczenie systemowe.
4. Leczenie
– SCLC:
* Główne metody: chemioterapia + radioterapia.
* Chirurgia rzadko stosowana (tylko w bardzo wczesnym stadium).
* Immunoterapia może być dodana u części pacjentów.
– NSCLC:
– Możliwość leczenia operacyjnego (np. lobektomia).
– Chemioterapia, radioterapia i immunoterapia (np. inhibitory PD-1/PD-L1).
– Terapie celowane przy obecności określonych mutacji (EGFR, ALK, ROS1 itd.).
5. Rokowanie
– SCLC: rokowanie jest zazwyczaj niekorzystne – szybki nawrót choroby, mediany przeżycia często poniżej 12 miesięcy w stadium rozsianym.
– NSCLC: przeżycia mogą być znacznie dłuższe, zwłaszcza przy wykryciu choroby we wczesnym stadium i dostępności leczenia celowanego.
Podsumowanie:
| Cecha | SCLC (drobnokomórkowy) | NSCLC (niedrobnokomórkowy) |
|---|---|---|
| Częstość | ~15% wszystkich raków płuca | ~85% przypadków raka płuca |
| Agresywność | Bardzo wysoka | Umiarkowana |
| Szybkość przerzutów | Wysoka | Zmienna |
| Leczenie chirurgiczne | Rzadko | Często przy wczesnym stadium |
| Odpowiedź na chemioterapię | Bardzo dobra początkowo | Zmienna |
| Rokowanie | Gorsze | Lepsze przy wczesnym rozpoznaniu |
#rakpłuca #drobnokomórkowyrakpłuca #niedrobnokomórkowySCLC #NSCLC #leczenierakapłuca #chemioterapia #immunoterapia #terapiacelowana #diagnostykarakapłuca #przerzuty #rokowanie #rakpłuca #objawyrakpłuca #profilaktyka #paleniepapierosów #rakgruczołowy #płaskonabłonkowy #wielkokomórkowy #PET-CT #biomarkery #EGFR #ALK #mutacjegenetyczne #rakpłuca #operacja #resekcja #lobektomia #PCI #różnicemiędzySCLCaNSCLC
