Likwidacja palarni, m.in. na lotniskach, jednakowe opakowania wszystkich wyrobów tytoniowych, poradnia antynikotynowa w każdym województwie – to tylko część postulatów Polskiej Ligi Walki z Rakiem, które przedstawił prof. dr hab. Jacek Jassem podczas konferencji Pacjent w Centrum Uwagi.
EKSPERT:
prof. dr hab. Jacek Jassem – kierownik Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Prezes Polskiej Ligi Walki z Rakiem
Gdy w 1995 r. z inicjatywy prof. Witolda Zatońskiego w Polsce zaczęła obowiązywać ustawa antynikotynowa, znaleźliśmy się w czołówce państw europejskich, jeśli chodzi o politykę antynikotynową. Kolejnym ważnym krokiem była ustawa z 2010 r. o zakazie palenia w miejscach publicznych autorstwa prof. Jacka Jassema. „Dziś przed nami nowe wyzwania, bo zostaliśmy w tyle za krajami unijnymi” – uważa prof. Jacek Jassem z Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, prezes Polskiej Ligi Walki z Rakiem.
„Te wyzwania to chociażby bezdymne formy tytoniu, z którymi przez wiele lat nie bardzo było wiadomo, co zrobić i jak je traktować, czy jako tytoń, czy jako jakiś wynalazek, który jest niegroźny. W tej chwili już wiemy, że niesie szereg zagrożeń nie tylko typowo związanych z nikotyną. W związku z tym zaczęliśmy bardzo intensywnie nalegać na decydentów, żeby zrobić kolejny krok w zakresie działań antytytoniowych. Zgłosiliśmy kilka rozwiązań” – powiedział prof. Jassem i dodał, że niektóre z nich można by zaproponować całej Unii Europejskiej, jeszcze w trakcie naszej prezydencji.
Jedna z propozycji to likwidacja palarni m.in. na lotniskach. Dym jest odczuwalny w odległości kilku metrów, a poza tym samo istnienie palarni to wyraz przyzwolenia na palenie papierosów, a powinno być postrzegane społecznie jako coś negatywnego. „Oczywiście „biedni” są ci ludzie, którzy są uzależnieni, ale państwo nie może akceptować tego, nie może w pewnym sensie promować palenia, bo człowiek palący nie ma gdzie zapalić. Zasada wolności polega na tym, że możesz robić więcej, ale nie możesz szkodzić innych” – ocenił ekspert.
Kolejna propozycja to wdrożenie ogólnopolskiego systemu leczenia uzależnienia od tytoniu, czyli obowiązkowa porada antytytoniowa, którą lekarz będzie miał obowiązek odnotować w dokumentacji medycznej. Bardzo pomocna byłaby przynajmniej częściowa refundacja leków wspierających palaczy podczas zrywania z nałogiem. Profesor przypomniał, że to nie są drogie leki, a wyjście z nałogów bez nich jest bardzo trudne. Konieczne jest utworzenie poradni antytytoniowych. Obecnie funkcjonują zaledwie trzy – w Warszawie, Gdańsku i Krakowie. Powinna być co najmniej jedna na województwo, a najlepiej gdyby taka poradnia działała przy każdym dużym szpitalu. Przedstawiciele wszystkich zawodów medycznych powinni być przeszkoleni z leczenia uzależnienia od nikotyny. „Zaproponowaliśmy w ostatnim czasie, aby interwencja antytytoniowa była obowiązkowa w ramach badań przesiewowych, które mają być uruchomione w drugiej połowie tego roku” – poinformował prof. Jassem.
Kolejny postulat to wprowadzenie ujednoliconych opakowań wszystkich wyrobów tytoniowych i utrudnień w dostępie do papierosów. Wiele krajów już to zrobiło, a pierwsza była Australia. Chodzi o to, żeby nie reklamować papierosów poprzez atrakcyjne, kolorowe opakowania. Zakaz reklamy wyrobów tytoniowych powinien obowiązywać w punktach sprzedaży.
„Wiele krajów wprowadziło zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom, które nie ukończyły 21. roku życia. Wielka Brytania zdecydowała się na smoke free generation, czyli zakaz sprzedaży tytoniu osobom urodzonym po 2009 r. Będzie on kroczący, tak więc w kolejnych latach obejmie kolejne grupy wiekowe. Konieczne są też dalsze ograniczenia możliwości palenia w miejscach publicznych. Proponujemy to, czego nie udało się wprowadzić ustawą z 2010 r., czyli zakaz palenia w odległości 10 czy 15 m od budynków publicznych, a także w samochodach osobowych w obecności dzieci i młodzieży do 16. roku życia – wyliczał prof. Jassem.
Ekspert przypomniał, że w ustawie z 1995 roku był zapis, że 0,5 proc. dochodu z akcyzy na papierosy powinno być przeznaczone na badania naukowe, kampanie społeczne, edukację. Niestety, nigdy tak nie było, aż rząd PIS zlikwidował ten zapis jako martwy. Proponujemy wsparcie dla organizacji pozarządowych, które mogą odgrywać bardzo ważną rolę w prowadzeniu kampanii antynikotynowych.
Warto wiedzieć
W Grecji ustawa antynikotynowa przewiduje grzywny od 50 do 500 euro dla osoby palącej w miejscu publicznym lub w barze czy restauracji. W Polsce mandat za palenie papierosów w miejscach niedozwolonych może wynieść do 500 zł.
W Wielkiej Brytanii paczka papierosów kosztuje 16 funtów, czyli ok. 80 zł.
W Chinach – kuriozalnie, bo kraj ten jest największym producentem tych wyrobów – od października 2022 r. obowiązuje całkowity zakaz sprzedaży jednorazowych, smakowych e-papierosów.
Rząd Australii postanowił, że e-papierosy będą mogły być sprzedawane tylko w aptekach, przy czym dotyczy to także wkładów, które nie zawierają nikotyny. Obowiązuje zakaz sprzedaży elektronicznych papierosów o smakach, kolorach i kształtach pociągających dla najmłodszych klientów.
Od maja ubiegłego roku na lotnisku w czeskiej Pradze obowiązuje całkowity zakaz palenia papierosów. Zlikwidowane zostały palarnie w strefie tranzytowej. Zakaz palenia dotyczy także papierosów elektronicznych.
W Europie Szwecja ma największe szanse na najszybsze osiągnięcie stanu, który według definicji WHO określa społeczeństwo „wolne od dymu papierosowego”. Oznacza to, że tytoń paliłoby mniej niż 5 proc. osób powyżej 16. roku życia. Już w listopadzie 2022 r. palacze w Szwecji stanowili zaledwie 5,6 proc. społeczeństwa; 15 lat wcześniej było ich niemal trzykrotnie więcej (15 proc.).
Rząd Holandii dąży do tego, by Niderlandy były wolne od dymu tytoniowego w 2040 r. Od pewnego czasu systematycznie wzrasta akcyza na wyroby tytoniowe i po ostatniej podwyżce cena paczki wzrosła do ok. 8 euro. Zlikwidowano wszystkie automaty do sprzedaży papierosów, sprzedaż wyrobów tytoniowych przez Internet lub telefon została zakazana. Docelowo od 2032 r. papierosy będzie można kupić jedynie w specjalistycznych sklepach.
W Hiszpanii ograniczenia związane z paleniem trafiły także do aktów prawnych z innych dziedzin. Wprowadzono zasadę obciążania firm tytoniowych kosztami sprzątania milionów niedopałków papierosów z ulic. Argumentu niezanieczyszczania środowiska używano również przy wprowadzaniu lokalnych zakazów palenia na plażach. W Barcelonie od ubiegłego lata zakaz obowiązuje na wszystkich 10 plażach, a grzywna za jego złamanie wynosi 30 euro. A na plażach na hiszpańskich wyspach, gdzie wprowadzono zakazy palenia, kara może wynosić aż 2 tys. euro.
Kilka ciekawostek na temat palenia i wyrobów tytoniowych:
Pierwsza paczka papierosów: Pierwsza paczka papierosów została sprzedana w 1881 roku w Anglii przez londyńskiego przemysłowca Philipa Morisa. Co ciekawe, Morris nazwę produkowanych papierosów zaczerpnął od ulicy, przy której mieściła się fabryka Philipa Morrisa w Londynie (Great Marlborough Street). Papierosy Marlboro miały pierwotnie czerwone ustniki, aby nie było widać na nich śladów szminki, gdyż były przeznaczone głównie dla kobiet.
Liczba palaczy: Obecnie około 1 miliard osób na świecie regularnie pali papierosy, co stanowi około jednej szóstej populacji świata.
Skład papierosów: Papierosy składają się z ponad 600 składników chemicznych, z których wielu jest toksycznych i kancerogennych.
Konsekwencje zdrowotne: Palenie jest główną przyczyną chorób układu oddechowego, raka płuc i chorób serca, a także zwiększa ryzyko rozwoju wielu innych chorób przewlekłych.
Akcyza na papierosy: W niektórych krajach wysokość akcyzy na papierosy może stanowić znaczną część ceny paczki. Na przykład w Wielkiej Brytanii cena paczki papierosów zawiera około 80% akcyzy.
Zakazy palenia: W ostatnich latach wiele krajów wprowadziło rygorystyczne zakazy palenia w miejscach publicznych, co znacząco zmniejszyło liczbę miejsc, gdzie palenie jest dozwolone.
Inicjatywy antynikotynowe: Kraje takie jak Australia i Wielka Brytania wprowadziły jednolite, neutralne opakowania papierosów bez graficznych ostrzeżeń lub logo producenta.
E-papierosy: Popularność e-papierosów wzrosła w ostatnich latach jako alternatywa dla tradycyjnych papierosów, chociaż ich długoterminowe skutki zdrowotne nie są jeszcze w pełni zbadane.
Polityka antynikotynowa: Polska była jednym z pierwszych krajów w Europie, które wprowadziły ustawy antynikotynowe, ograniczając palenie w miejscach publicznych i promując zdrowy styl życia.
Te fakty ilustrują złożoność i różnorodność problemów związanych z paleniem oraz różne inicjatywy podejmowane na całym świecie, aby zmniejszyć jego wpływ na zdrowie publiczne.
Belgia jako pierwszy kraj UE zakazała sprzedaży jednorazowych e-papierosów. Co robią inne kraje?
Jacek Jassem, Polska Liga Walki z Rakiem, zakaz palenia, likwidacja palarni, jednolite opakowania papierosów, poradnie antytytoniowe, propozycje antynikotynowe, nikotynizm, tradycyjne papierosy, produkty bezdymne, aromatyzowane papierosy