Nowotwory złośliwe stanowią jedno z największych wyzwań współczesnej medycyny, a ich rosnąca liczba sprawia, że są kluczowym zagadnieniem dla systemu ochrony zdrowia w Polsce. Nowotwory są drugą najczęstszą przyczyną zgonów w kraju, a w niektórych grupach wiekowych wysuwają się na pierwsze miejsce. Dlatego niezbędna jest rzetelna analiza trendów epidemiologicznych, umożliwiająca podejmowanie działań profilaktycznych, wczesne wykrywanie choroby oraz skuteczniejsze leczenie pacjentów onkologicznych.
W roku 2022 zdiagnozowano w Polsce 181,3 tys. nowych przypadków nowotworów złośliwych, co doprowadziło do śmierci 96 tys. osób. Nowotwory były przyczyną 23% zgonów wśród mężczyzn i 20% wśród kobiet, szczególnie dotkliwie wpływając na osoby poniżej 65. roku życia.
Wyzwanie dla zdrowia publicznego
Podstawowym źródłem danych o nowotworach w Polsce jest Krajowy Rejestr Nowotworów (KRN), prowadzony przez Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Rejestr gromadzi i analizuje dane dotyczące nowych zachorowań oraz zgonów, stanowiąc fundament dla opracowywania strategii walki z rakiem. Najnowszy raport Krajowego Rejestru Nowotworów – „Nowotwory złośliwe w Polsce w 2022 roku” – dostarcza aktualnych informacji na temat sytuacji onkologicznej w kraju. Mimo pewnego opóźnienia w publikacji, wynikającego z konieczności dokładnej weryfikacji danych, raport ten stanowi kluczowe narzędzie dla lekarzy, decydentów oraz organizacji pacjenckich.
Nowotwory w liczbach – najważniejsze statystyki
Dane zawarte w raporcie Krajowego Rejestru Nowotworów wskazują na znaczący wzrost zachorowalności na nowotwory w Polsce. W 2022 roku:
- 181,3 tys. osób otrzymało diagnozę nowotworu złośliwego,
- 96 tys. pacjentów zmarło z powodu chorób nowotworowych,
- Nowotwory stanowiły 23% wszystkich zgonów wśród mężczyzn i 20% wśród kobiet,
- W grupie kobiet poniżej 65. roku życia nowotwory były najczęstszą przyczyną śmierci.
Zwiększona liczba zachorowań i zgonów wskazuje na konieczność dalszego inwestowania w profilaktykę, diagnostykę oraz innowacyjne metody leczenia nowotworów. 4 lutego podczas konferencji w NIO-PIB z okazji Światowego Dnia Walki z Rakiem, minister zdrowia Izabela Leszczyna mówiła: prawmy, żeby nasz styl życia, nasze codzienne życie było takie, żebyśmy zminimalizowali zagrożenie zachorowania na nowotwór. Nie jesteśmy w stanie całkowicie wyeliminować ryzyka, ale jeżeli możemy je zmniejszyć, róbmy to”. Czytaj:
Najczęstsze nowotwory w Polsce
Analiza epidemiologiczna w raporcie KRN wskazuje, że wśród mężczyzn i kobiet dominują różne rodzaje nowotworów:
Mężczyźni
- Rak prostaty – 23,3% przypadków nowotworów u mężczyzn. W ostatnich latach obserwuje się wzrost umieralności na ten nowotwór, mimo wcześniejszej stabilizacji.
- Rak płuca – 13,7% diagnoz. Choć liczba nowych przypadków spada, rak płuca pozostaje główną przyczyną zgonów nowotworowych wśród mężczyzn.
- Rak jelita grubego – 11,7%. Częstość występowania tego nowotworu utrzymuje się na wysokim poziomie, co podkreśla znaczenie profilaktyki i badań przesiewowych.
Kobiety
- Rak piersi – 23,6% przypadków. Choć w latach 90. umieralność na ten nowotwór malała, od 2010 roku odnotowuje się odwrócenie trendu.
- Rak płuca – 9,2%. Niestety, jest on główną przyczyną zgonów nowotworowych kobiet, co wynika ze wzrostu liczby palących kobiet w ostatnich dekadach.
- Rak jelita grubego – 6,1%.
Nowotwory u młodych dorosłych również zasługują na szczególną uwagę – rak jądra jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn w wieku 20-44 lata (24% przypadków), a rak piersi dominuje wśród młodych kobiet (28% przypadków).
Analiza regionalna – gdzie zachorowalność jest najwyższa?
Istnieją wyraźne różnice regionalne w liczbie zachorowań na nowotwory. Najwięcej przypadków odnotowano w województwach:
– wielkopolskim,
– śląskim,
– kujawsko-pomorskim.
Najmniej zachorowań zarejestrowano w województwach podkarpackim i lubelskim. Przyczyną tych różnic mogą być:
– struktura demograficzna populacji,
– różnice w stylu życia,
– poziom zanieczyszczenia środowiska,
– dostępność badań profilaktycznych i diagnostycznych.
Na przykład Śląsk, z wysokim poziomem urbanizacji i ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza, wykazuje wyższą zachorowalność na raka płuca. Z kolei województwa wschodnie, charakteryzujące się innym modelem żywienia oraz niższym odsetkiem palaczy, odnotowują mniej przypadków nowotworów.
Wyzwania dla systemu ochrony zdrowia
Eksperci podkreślają, że skuteczna walka z nowotworami wymaga działań na wielu poziomach. Jak wskazuje prof. Paweł Koczkodaj z Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów, kluczowe jest:
– wzmocnienie programów profilaktycznych, zwłaszcza w zakresie prewencji pierwotnej (m.in. eliminacja czynników ryzyka, zdrowa dieta, aktywność fizyczna),
– zwiększenie udziału społeczeństwa w badaniach przesiewowych, które pozwalają na wczesne wykrycie choroby i zwiększają szanse na skuteczne leczenie,
– ograniczenie ekspozycji na dym tytoniowy, który nadal pozostaje najistotniejszym czynnikiem ryzyka dla nowotworów płuc,
– zapewnienie dostępu do nowoczesnych terapii i objęcie kompleksową opieką pacjentów, którzy pokonali nowotwór.
W Polsce żyje obecnie 1,35 mln osób, które usłyszały diagnozę nowotworu w latach 2000-2022. Oznacza to, że coraz więcej pacjentów wymaga nie tylko leczenia onkologicznego, ale także wsparcia w zakresie rehabilitacji i monitorowania zdrowia po zakończonej terapii.
Czas na konkretne działania
Raport KRN to nie tylko zbiór statystyk, ale przede wszystkim ważny sygnał alarmowy dla systemu ochrony zdrowia. Rosnąca liczba zachorowań i wysoka umieralność na nowotwory, zwłaszcza wśród kobiet, wymagają natychmiastowej reakcji. Konieczne są skuteczne strategie profilaktyczne, innowacyjne podejście do diagnostyki oraz zapewnienie pacjentom dostępu do nowoczesnych terapii.
Tylko kompleksowe podejście, obejmujące prewencję, wczesne wykrywanie i skuteczne leczenie, pozwoli na zmniejszenie obciążenia populacji chorobami nowotworowymi w kolejnych dekadach.
Belgia jako pierwszy kraj UE zakazała sprzedaży jednorazowych e-papierosów. Co robią inne kraje?