Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu realizuje przełomowy projekt badawczy Onko-SPARK, który może znacząco wpłynąć na przyszłość leczenia nowotworów. Dzięki ponad 6 milionom złotych pozyskanym z Krajowego Planu Odbudowy, zespół naukowców podjął się opracowania innowacyjnych związków chemicznych i strategii ich celowanego dostarczania do komórek nowotworowych – z myślą o skuteczniejszym i mniej obciążającym leczeniu onkologicznym.
Przełamać ograniczenia klasycznej onkologii
Nowotwory wciąż należą do największych wyzwań współczesnej medycyny. Chociaż chirurgia, radioterapia i chemioterapia pozostają podstawą leczenia onkologicznego, ich stosowanie wiąże się z istotnymi ograniczeniami. Poważne działania niepożądane, wynikające np. z uszkodzenia zdrowych tkanek, często prowadzą do znacznego pogorszenia jakości życia pacjentów. Dlatego naukowcy poszukują nowych rozwiązań, które pozwolą selektywnie atakować komórki nowotworowe, oszczędzając jednocześnie zdrowe struktury organizmu.
Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, pod kierownictwem prof. dr hab. inż. Julity Kulbackiej z Katedry i Zakładu Biologii Molekularnej i Komórkowej UMW oraz drugiego współkierownika merytorycznego dr hab. Piotra Świątka, prof. UMW z Katedry i Zakładu Chemii Leków UMW, pracują nad przełomowym rozwiązaniem, które może to zmienić. Ich wspólny projekt zakłada stworzenie terapii przeciwnowotworowej opartej na nowych pochodnych chemicznych – konkretnie pochodnych dimetylopirydyno-3-karboksyamidu – których potencjał przeciwnowotworowy został już potwierdzony we wstępnych badaniach.
Nowe związki, nowe możliwości
Związki syntetyzowane przez zespół prof. Świątka, obejmujące m.in. hydrazydy, triazole i oksadiazole, wykazują wysoką selektywność wobec komórek nowotworowych. To znaczy, że potrafią skutecznie eliminować komórki rakowe, ograniczając jednocześnie uszkodzenia zdrowych tkanek. Szczególną wartość ma ich zdolność do hamowania proliferacji nowotworów i zapobiegania przerzutom.
Kluczową innowacją projektu jest zastosowanie elektroporacji – metody czasowego zwiększania przepuszczalności błon komórkowych za pomocą impulsów elektrycznych. Pozwala to na bardziej efektywne przenikanie leków do wnętrza komórek nowotworowych, zwiększając ich skuteczność terapeutyczną i ograniczając konieczność stosowania wysokich dawek leków ogólnoustrojowo.
– Taką możliwość zapewnia elektroporacja, czyli metoda tymczasowego „otwierania” błon komórkowych za pomocą impulsów elektrycznych – wyjaśnia prof. Julita Kulbacka, kierownik projektu.
– Ułatwia to skuteczne przenikanie leków do wnętrza komórek rakowych i zwiększa ich działanie terapeutyczne. Nasza hipoteza badawcza zakłada, że kombinacja nowych związków chemicznych i elektroporacji wzmocni ich potencjał przeciwnowotworowy. Naszym celem jest stworzenie terapii, która będzie nie tylko skuteczna, ale też bardziej przyjazna dla pacjenta – wyjaśnia prof. Julita Kulbacka. W rezultacie chcemy ograniczyć toksyczność leczenia i poprawić jakość życia chorych.
Nowoczesne technologie wspierają diagnostykę molekularną
Zaawansowane modele i multidyscyplinarna współpraca
Zespół prof. Julity Kulbackiej ma wieloletnie doświadczenie w badaniach nad elektroporacją, które zaowocowało licznymi publikacjami naukowymi. Projekt opiera się na nowych związkach z grupy pochodnych 4,6-dimetylo-N-(2-hydrazynylo-2-oksoetylo)-2-sulfanylopirydyno-3-karboksyamidu. Związki obejmujące m.in. hydrazydy i pochodne triazolowe oraz oksadiazolowe, zostały opracowane przez prof. Piotra Świątka i jego zespół, który aktywnie będzie zaangażowany w realizację projektu.
Projekt Onko-SPARK zakłada również wykorzystanie zaawansowanych modeli badawczych, takich jak hodowle komórkowe w układach 2D i 3D (tzw. sferoidy), które lepiej odwzorowują warunki panujące w organizmie człowieka. Dzięki temu możliwa jest dokładniejsza ocena skuteczności i bezpieczeństwa nowych terapii. W realizację tych badań będzie zaangażowany zespół prof. Kulbackiej z Katedry Biologii Molekularnej i Komórkowej oraz zespół dr hab. Ewy Barg, prof. UMW z Zakładu Podstaw Nauk Medycznych.
Ważnym elementem projektu jest również analiza farmakokinetyczna, obejmująca wchłanianie, metabolizm i wydalanie związków. To kluczowe dla określenia, jak badane substancje zachowują się w organizmie i jak można je wykorzystać w leczeniu nowotworów. W tym zakresie nieocenione będą badania dr hab. Żanety Czyżnikowskiej i jej zespołu z Katedry i Zakładu Podstaw Nauk Chemicznych. Ponadto do badań intensywnie będzie włączony zespół z Centrum Omicznego.
Tradycja i nowoczesność w służbie pacjentom
Wrocławski projekt jest kontynuacją wieloletnich tradycji badawczych Wydziału Farmaceutycznego UMW, który od dekad odgrywa kluczową rolę w rozwoju polskiej chemii farmaceutycznej. Dzięki Onko-SPARK, uczelnia wkracza w nową erę, w której chemia, biologia molekularna i nowoczesne technologie łączą siły, by stworzyć przełomowe terapie nowotworowe.
Wyniki prac badawczych mają szansę nie tylko przyczynić się do rozwoju bardziej skutecznych terapii nowotworowych, ale także zmniejszyć liczbę działań niepożądanych typowych dla tradycyjnej chemioterapii. Nowe terapie mogą znacząco poprawić komfort życia pacjentów onkologicznych, którzy obecnie zmagają się z wyniszczającymi skutkami leczenia.
– Wierzymy, że nasze badania otworzą drzwi do zupełnie nowych, skutecznych i bezpiecznych metod walki z nowotworami. Projekt Onko-SPARK z pewnością dostarczy wyników w zakresie nowych leków działaniu przeciwnowotworowym i immunomodulującym oraz metodach ich celowanego dostarczania. Opracowanie nowych związków chemicznych, charakteryzujących się wysoką selektywnością wobec komórek nowotworowych i niską toksycznością dla zdrowych tkanek, może prowadzić do zmniejszenia liczby i nasilenia działań niepożądanych związanych z tradycyjną chemioterapią. Ich redukcja jest kluczowa dla poprawy jakości życia pacjentów onkologicznych, którzy często cierpią z powodu skutków ubocznych terapii – podsumowuje prof. Kulbacka.
Czasu niewiele, ale determinacja ogromna
Projekt Onko-SPARK musi zostać zakończony do marca 2026 roku. Jak podkreśla prof. Kulbacka, harmonogram jest napięty, ale zespół działa z pełnym zaangażowaniem, a wiele etapów badań jest już zaawansowanych.
– Na pewno zdążymy, niektóre etapy projektu są już za nami, nasze metody badawcze są dopracowane, poza tym realizacja zadań jest powierzona specjalistom – zapewnia badaczka.

Postęp w diagnostyce genetycznej – klucz do skuteczniejszych terapii
innowacyjne terapie przeciwnowotworowe, projekt Onko-SPARK, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, nowotwory leczenie, celowane leczenie raka, elektroporacja w onkologii, nowe związki przeciwnowotworowe, chemioterapia mniej toksyczna, badania nad rakiem, farmakokinetyka leków przeciwnowotworowych, leki przeciwnowotworowe nowej generacji, badania onkologiczne Wrocław, terapie nowotworowe 2025, medycyna spersonalizowana onkologia, projekt finansowany z KPO
Leczenie celowane, które ogranicza skutki uboczne, to ogromna szansa dla wielu osób. Trzymam kciuki za powodzenie Onko-SPARK i mam nadzieję, że te terapie jak najszybciej trafią do praktyki klinicznej.