Opieka paliatywna to kompleksowe wsparcie medyczne, psychiczne, duchowe i społeczne skierowane do pacjentów cierpiących na choroby przewlekłe, postępujące i nieuleczalne, takie jak zaawansowane nowotwory, niewydolność narządowa czy schorzenia neurodegeneracyjne. Jej głównym celem nie jest leczenie przyczyny choroby, lecz poprawa jakości życia pacjenta oraz wsparcie jego rodziny. Skupia się na łagodzeniu objawów, takich jak ból, duszność, zmęczenie, nudności czy zaburzenia snu.
Opieka paliatywna może być prowadzona w różnych formach: ambulatoryjnie, domowo, w hospicjum lub na oddziale szpitalnym. Jej wdrożenie nie oznacza rezygnacji z leczenia, lecz jego zmianę na bardziej skoncentrowaną na komforcie pacjenta i wspieraniu go w codziennym funkcjonowaniu.
Rodzaje opieki paliatywnej
Opieka paliatywna ambulatoryjna – realizowana w poradniach medycyny paliatywnej, gdzie pacjent przychodzi na konsultacje, kontrolę objawów, wsparcie psychologiczne czy procedury medyczne.
Hospicjum domowe – najczęściej wybierana forma, pozwalająca pacjentowi przebywać w znanym środowisku, z rodziną. Zespół hospicyjny odwiedza pacjenta regularnie.
Hospicjum stacjonarne – ośrodek, w którym pacjent przebywa całodobowo, zapewniając kompleksową opiekę i dostęp do specjalistów.
Oddział paliatywny w szpitalu – dedykowana jednostka w ramach placówki szpitalnej, dla pacjentów wymagających intensywnego nadzoru medycznego.
Plan opieki paliatywnej
Plan opieki paliatywnej jest tworzony indywidualnie, z uwzględnieniem stanu zdrowia pacjenta, jego potrzeb i oczekiwań. W jego opracowaniu biorą udział lekarz, pielęgniarka, psycholog, pracownik socjalny i, w razie potrzeby, duchowny.
Składowe planu opieki paliatywnej: ocena objawów i ich natężenia, ustalenie celów terapii (np. redukcja bólu, poprawa snu), plan farmakoterapii, harmonogram wizyt domowych lub ambulatoryjnych, wsparcie psychologiczne i duchowe, edukacja rodziny i opiekunów, plan żywieniowy, rehabilitacja, zaopatrzenie w sprzęt medyczny.
Opieka paliatywna – cele do zrealizowania w opiece nad chorymi:
– Łagodzenie cierpienia – fizycznego, emocjonalnego i duchowego,
– Zapewnienie jak najlepszej jakości życia mimo postępu choroby,
– Wsparcie decyzyjne dla pacjenta i jego rodziny,
– Wczesne wykrywanie i leczenie objawów ubocznych choroby i terapii,
– Opieka całoosobowa – integrująca ciało, psychikę i duchowość,
– Pomoc w przejściu przez proces umierania – z godnością i wsparciem.
Nie tylko choroba – psychologiczne wyzwania pacjentów onkologicznych
Zadania lekarza i pielęgniarki paliatywnej
Lekarz medycyny paliatywnej:
– Rozpoznaje i leczy objawy towarzyszące,
– Dobiera odpowiednie leki przeciwbólowe i wspomagające,
– Monitoruje postęp choroby i dostosowuje terapię,
– Rozmawia z pacjentem i rodziną o planie leczenia,
– Współpracuje z innymi specjalistami (np. onkologiem, psychiatrą),
– Dba o zachowanie autonomii pacjenta i szacunku do jego wyborów.
Pielęgniarka paliatywna:
– Wykonuje czynności pielęgnacyjne (zmiana opatrunków, pomoc w higienie),
– Obserwuje stan pacjenta i przekazuje informacje zespołowi medycznemu,
– Wspiera rodzinę w codziennej opiece,
– Uczy opiekunów, jak postępować z chorym w domu,
– Angażuje się w aspekty emocjonalne opieki.
Opieka paliatywna jest wyrazem głębokiego humanizmu medycyny. Przypomina, że nawet gdy nie można już leczyć choroby, zawsze można leczyć cierpienie i towarzyszyć pacjentowi z troską i godnością.
