Malaria, wywoływana przez pasożyta Plasmodium falciparum, może odgrywać kluczową rolę w rozwoju chłoniaka Burkitta u dzieci. Najnowsze badania rzucają światło na immunologiczny mechanizm tej zależności – donosi „The Journal of Immunology”.
Chłoniak Burkitta (ang. Burkitt lymphoma, BL) to niezwykle agresywny nowotwór wywodzący się z limfocytów B – komórek układu odpornościowego odpowiedzialnych za produkcję przeciwciał. Choć globalnie BL należy do rzadkich nowotworów, w niektórych regionach Afryki subsaharyjskiej jego zachorowalność jest nawet dziesięciokrotnie wyższa niż średnia światowa. Obszary te charakteryzują się jednocześnie endemicznym występowaniem malarii wywołanej przez Plasmodium falciparum.
Związek pomiędzy malarią a chłoniakiem Burkitta sugerowano już od lat 50. XX wieku, jednak dopiero najnowsze badania naukowców z University of Colorado Anschutz School of Medicine, kierowanych przez dr Rosemary Rochford, przyniosły przełomowe wyjaśnienie mechanizmu immunologicznego, który może tłumaczyć tę zależność. Ich odkrycia mogą nie tylko wpłynąć na profilaktykę nowotworów u dzieci w regionach tropikalnych, ale również pomóc w zrozumieniu patogenezy innych chłoniaków nieziarniczych.
Kluczowy enzym: AID i niebezpieczne mutacje w DNA
Badacze wykazali, że w limfocytach B dzieci zakażonych P. falciparum dochodzi do istotnego podwyższenia aktywności enzymu zwanego AID (Activation-Induced Cytidine Deaminase). Enzym ten odgrywa kluczową rolę w tzw. dojrzewaniu powinowactwa przeciwciał – procesie, w którym komórki B wprowadzają celowe mutacje do swojego DNA, by lepiej dopasować się do atakujących patogenów.
Jednak AID ma również swoją „ciemną stronę” – może nieumyślnie powodować poważne zmiany genetyczne, które sprzyjają transformacji nowotworowej. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech chłoniaka Burkitta jest translokacja genu MYC – zmiana, w której fragment DNA zawierający gen MYC przemieszcza się z chromosomu 8 na chromosom 14. Powoduje to jego niekontrolowaną aktywację, co z kolei prowadzi do nadmiernej proliferacji komórek i rozwoju nowotworu.
Zespół dr Rochford dowiódł, że malaria istotnie zwiększa ekspresję AID w komórkach B – nawet w przypadku tzw. niepowikłanej postaci choroby, czyli takiej, w której nie występuje niewydolność narządowa. Oznacza to, że nawet stosunkowo łagodne zakażenie może uruchomić procesy molekularne sprzyjające nowotworzeniu.
Wirus Epsteina-Barr – cichy wspólnik
Choć malaria odgrywa ważną rolę w zwiększaniu ryzyka BL, nie działa w izolacji. W patogenezie chłoniaka Burkitta uczestniczy także wirus Epsteina-Barr (EBV) – znany onkowirus, który infekuje limfocyty B i może doprowadzić do ich transformacji nowotworowej. Uważa się, że malaria osłabia kontrolę immunologiczną nad infekcją EBV, zwiększając liczbę zakażonych komórek oraz poziom replikacji wirusa.
W efekcie powstaje środowisko sprzyjające jednoczesnemu działaniu dwóch czynników: genotoksycznego stresu indukowanego przez AID oraz działania EBV, który promuje przeżycie i proliferację limfocytów B. Taka kombinacja dramatycznie zwiększa ryzyko powstania chłoniaka.
Objawy nowotworów u dzieci mogą przypominać dolegliwości wieku dziecięcego
Implikacje zdrowotne i społeczne: nowe argumenty za eliminacją malarii
Wyniki badań mają doniosłe znaczenie nie tylko dla onkologii dziecięcej, ale również dla polityki zdrowotnej w regionach tropikalnych. Dotychczasowe działania na rzecz eliminacji malarii koncentrowały się głównie na zmniejszeniu śmiertelności i powikłań bezpośrednio związanych z pasożytem. Teraz okazuje się, że kontrola nad malarią może również istotnie zmniejszyć zapadalność na chłoniaka Burkitta – jednego z najczęstszych nowotworów wieku dziecięcego w Afryce równikowej.
„Nasze badania pokazują, że malaria może odgrywać bezpośrednią rolę w procesie nowotworzenia poprzez indukcję mechanizmów mutagennych w komórkach układu odpornościowego” – mówi dr Rochford. – „To nowe podejście do profilaktyki chorób nowotworowych w krajach rozwijających się”.
Chłoniak Burkitta (Burkitt Lymphoma, BL): Jeden z najszybciej rosnących nowotworów układu chłonnego
Co dalej? Kierunki przyszłych badań
Zespół z University of Colorado zapowiada kontynuację badań nad wpływem P. falciparum na układ odpornościowy dzieci. Szczególnie interesujące wydają się być potencjalne zależności pomiędzy intensywnością infekcji, odpowiedzią immunologiczną, poziomem AID i ryzykiem wystąpienia innych typów chłoniaków nieziarniczych.
Jednocześnie trwają prace nad opracowaniem bardziej precyzyjnych biomarkerów, które pozwolą na wcześniejsze wykrycie ryzyka rozwoju chłoniaka u dzieci zamieszkujących obszary endemiczne malarii. Tego rodzaju narzędzia diagnostyczne mogą znacząco poprawić rokowania i szanse na wyleczenie w regionach, gdzie dostęp do zaawansowanej terapii onkologicznej jest ograniczony.
Odkrycie związku pomiędzy malarią a chłoniakiem Burkitta rzuca nowe światło na złożone interakcje pomiędzy infekcjami pasożytniczymi a rozwojem nowotworów. Zakażenie P. falciparum nie tylko osłabia odporność i sprzyja aktywacji wirusa EBV, ale również bezpośrednio uruchamia mechanizmy mutacyjne w komórkach B, zwiększając ryzyko transformacji nowotworowej.
W kontekście zdrowia publicznego oznacza to, że skuteczna profilaktyka i zwalczanie malarii mogą przynieść dodatkowe korzyści – chroniąc dzieci nie tylko przed ciężką chorobą zakaźną, ale również przed śmiertelnym nowotworem.
Chłoniak Burkitta, znany także jako Burkitt lymphoma (BL), jest rzadkim, ale agresywnym nowotworem układu limfatycznego. Jest to forma chłoniaka nieziarniczego (non-Hodgkin lymphoma), która zazwyczaj rozwija się bardzo szybko. Chłoniak Burkitta jest związany z zakażeniem wirusem Epstein-Barr (EBV) i występuje częściej u dzieci i młodych dorosłych.
Objawy chłoniaka Burkitta mogą obejmować gwałtowny wzrost guza, zazwyczaj w obrębie jamy ustnej, ślinianek, jelit, nerek lub innych narządów. Leczenie zazwyczaj obejmuje intensywną chemioterapię, czasami w połączeniu z immunoterapią lub radioterapią, zależnie od zaawansowania choroby.
Chłoniak Burkitta był jednym z pierwszych nowotworów, dla którego opracowano skuteczną terapię opartą na chemioterapii, co znacząco poprawiło rokowania dla pacjentów. Regularne śledzenie po zakończeniu leczenia jest kluczowe, aby monitorować ewentualne nawroty.
Różnice między nowotworem złośliwym a łagodnym. Co warto wiedzieć
#malaria #chłoniakBurkitta #nowotworyudzieci #Plasmodiumfalciparum #infekcjeanowotwory #rakdziecięcy #limfocytyB #chorobytropikalne #związekmalariiznowotworamiudzieci #chłoniakBurkittaamalaria #Plasmodiumfalciparumarozwójraka #jakmalariawpływanaukładodpornościowydzieci #malariaizwiększoneryzykonowotworów #enzymAIDamutacjenowotworowe #translokacjagenuMYCachłoniak #dzieciwAfryceanowotworylimfatyczne #malariajakoczynnikryzykaraka #Czymalariamożepowodowaćraka #DlaczegodzieciwAfryceczęściejchorująnachłoniaka #JakiesąprzyczynychłoniakaBurkitta #Cołączymalarięzchłoniakiem #JakPlasmodiumfalciparumwpływanazdrowiedzieci
Źródło: Nauka w Polsce