Prowadzimy szereg działań, których celem jest zmniejszenie zachorowalności na nowotwory, wcześniejsze ich wykrywanie i poprawa zdrowia Polaków – mówił dyrektor Maciej Karaszewski podczas konferencji Pacjent w Centrum Uwagi, zorganizowanej przez nasze wydawnictwo, czyli Health Insight (wydawcę czasopisma i serwisu ONKOKURIER).
Podczas debaty otwarcia zatytułowanej „Dostęp do innowacyjnych terapii onkologicznych w Polsce – co zmienia się dla pacjentów” dyskusja ekspertów skupiała się na tym, jak zmniejszyć czynniki ryzyka (palenie papierosów, spożywanie alkoholu), jak poprawić zgłaszalność na badania profilaktyczne, w tym przesiewowe. Dyrektor Departamentu Lecznictwa Ministerstwa Zdrowia Maciej Karaszewski mówił o działaniach, które są aktualnie prowadzone w resorcie. Dotyczą one zarówno przeciwdziałania czynnikom ryzyka, jak poprawy zgłaszalności na badania profilaktyczne.
Jak zmniejszyć czynniki ryzyka: palenie papierosów, picie alkoholu
Ministerstwo prowadzi szereg działań, których celem jest zmniejszenie liczby osób palących papierosy, a zwłaszcza ograniczenie wchodzenia młodych osób w nałóg. – W Sejmie jest obecnie procedowana ustawa dotycząca ograniczenia możliwości dodawania dodatków smakowych do różnego typu papierosów; zostało już wprowadzone ograniczenie sprzedaży jednorazowych papierosów. Prowadzimy też działania na rzecz ograniczenia dostępności do alkoholu – zaznaczył dyrektor Karaszewski.
Zwracał uwagę na fakt, że Polsce jest zbyt dużo punktów sprzedaż alkoholu, jak również wciąż za dużo i zbyt łatwo dostępne są atrakcyjne formy sprzedaży alkoholu, m.in. w postaci tzw. „małpek”. Ministerstwo będzie starało się wprowadzać ograniczenia pod tym względem.
Zmiany w programach badań przesiewowych raka szyjki macicy i raka piersi
– W marcu 2025 r. zostało opublikowane rozporządzenie ministra zdrowia zmieniające program przesiewowy profilaktyki raka szyjki macicy: klasyczna cytologia zostanie zastąpiona przez test HPV DNA i tzw. cytologię na podłożu płynnym. Są to bardziej czułe badania, a sam program będzie znacznie atrakcyjniejszy – mówił dyrektor Karaszewski.
Nowe świadczenie będzie finansowane przez NFZ i dostępne dla kobiet w wieku 25-64 lata. – Najpierw będzie wykonywany test HPV DNA, który identyfikuje wirusy onkogenne odpowiadające za prawie 100 proc. przypadków raka szyjki macicy. Jeśli wynik będzie dodatni, to zostanie uzupełniony o tzw. cytologię płynną. Co ważne, będzie to jedno pobranie, kobieta nie będzie musiała przychodzić drugi raz na badanie. Chcemy zwiększyć czułość i atrakcyjność programu celowanego na wykrycie kobiet ze zwiększonym ryzykiem raka szyjki macicy – mówił dyrektor Karaszewski, zapewniając jednocześnie, że w okresie przejściowym będzie jeszcze dostępna cytologia klasyczna. –Rozporządzenie jest pierwszym aktem prawnym, musi być zarządzenie prezesa, podpisanie umów ze świadczeniodawcami; ten proces jeszcze trwa. Myślę, że w czerwcu, lipcu ruszymy z programem – zaznaczał.
Zwracał uwagę na to, że liczba profilaktycznych badań mammograficznych w ostatnim czasie wzrosła. – Program został poszerzony: wcześniej z profilaktycznej mammografii mogły korzystać kobiety w wieku 50-70 lat, obecnie są to kobiety w wieku 45-74 lata, tak więc 10 roczników więcej weszło do programu profilaktycznego. Początkowo zaskutkowało to spadkiem procentowym liczby uczestniczek programu, jednak liczba wykonywanych mammografii wzrosła. Obecnie z profilaktycznej mammografii korzysta 32 proc. kobiet, tak więc liczba badań wzrosła, biorąc pod uwagę rozszerzone roczniki. Z roku na rok mamy tendencję wzrostową. Oczywiście ten procent nie jest zadowalający, dlatego proponujemy kolejne działania – mówił.
Test HPV HR i cytologia na podłożu płynnym. Nowoczesne metody w profilaktyce raka szyjki macicy
E-rejestracja i program Moje Zdrowie
Pierwszym z rozwiązań jest pilotaż centralnej e-rejestracji, poprzez którą już obecnie istnieje możliwość zapisania się na badania profilaktyczne cytologii i mammografii. – Jesteśmy na etapie pilotażu, pierwsze wyniki są bardzo zachęcające. Chcemy, by od 1 stycznia 2026 w e-rejestracji uczestniczyli wszyscy realizatorzy profilaktycznej cytologii i mammografii: kobiety będą mogły się zapisać na badania m.in. poprzez IKP i aplikację MojeIKP – zaznaczał dyrektor Karaszewski.
Duże nadzieje na większą efektywność profilaktyki Ministerstwo Zdrowia pokłada też w nowym programie profilaktycznym Moje Zdrowie, który od maja ma zastąpić program „Profilaktyka 40 Plus” i być jego znacznie bardziej udoskonaloną wersją.
– Program Moje Zdrowie będzie mógł być realizowany przez wszystkie POZ w Polsce, będzie to świadczenie gwarantowane: każdy pacjent będzie miał prawo zrealizować w POZ badania, po których będzie musiała odbyć się wizyta podsumowująca. Dopiero po jej odbyciu i ułożeniu planu zdrowotnego, POZ otrzyma wynagrodzenie za udział pacjenta w programie. Kluczowe jest więc nie samo wykonanie badania, ale także wizyta podsumowująca, której jednym z elementów będzie ustalenie i omówienie z pacjentem indywidualnego planu zdrowotnego oraz wskazanie interwencji profilaktycznych – mówił dyrektor Karaszewski.
Osoby biorące udział w programie Moje Zdrowie będą również zachęcane do wzięcia udziału w badaniach przesiewowych. – POZ będzie miał od 1 stycznia 2026 r. dostęp do centralnej e-rejestracji, będzie mógł zapisać pacjentkę m.in. na mammografię czy cytologię. W programie Moje Zdrowie są też pytania o uzależniania od nikotyny, alkoholu: w planie zdrowotnym pacjenta powinny znaleźć się interwencje dotyczące palenia papierosów czy picia alkoholu. Na poziomie edukacyjnym pacjenta może wesprzeć przeszkolona pielęgniarka, a jeśli uzależnienie jest silne, może go przekierować do odpowiedniego ośrodka – zaznaczał dyrektor Karaszewski. W indywidualnym planie zdrowotnym mają się również znaleźć interwencje dotyczące informowania pacjenta o szczepieniach, również zalecanych.
ZOBACZ DYSKUSJĘ EKSPERTÓW podczas konferencji Pacjent w Centrum Uwagi: Debata „Onkologia w Polsce. Pacjent w systemie ochrony zdrowia – teraźniejszość i kierunki zmian”
Nowy Program “Moje zdrowie” zastąpi Profilaktykę 40 Plus. Co oferuje pacjentom?